بررسی بازتاب کودتای 28 مرداد 1332 در آثار داستانی ابراهیم گلستان

کودتای 28 مرداد 1332 یکی از سه حادثۀ مهم سیاسی و تأثیرگذار یکصد سال اخیر تاریخ معاصر ایران است. انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی، دو حادثۀ دیگر این قرن به‌شمار می‌روند. این واقعه علاوه بر بازتاب گسترده به‌صورت صریح و پوشیده در ادبیات داستانی، در شکل‌گیری جریان سمبولیسم ادبی تأثیر داشته است. بسیاری از نویسندگان روشنفکر و مبارز به‌دلیل فشار و اختناق حاکم بر جامعه، با زبان و بیانی رمزی و تمثیلی در نقد مسائل اجتماعی- سیاسی کوشیدند و مسائلی همچون شکست جنبش ملی، روحیۀ یأس و ناامیدی، استقرار استبداد داخلی و نفوذ مجدّد استعمار در مرکز توجه آنان قرار گرفت. در پژوهش‌های ادبی، انعکاس و به‌ویژه نتایج حادثه کودتا در داستان‌نویسی معاصر کاویده نشده است. در این پژوهش، نحوۀ انعکاس کودتا در آثار داستانی ابراهیم گلستان به‌شیوۀ توصیفی- تحلیلی بررسی شده است. نتیجۀ بررسی‌ها نشان می‌دهد که انعکاس این رویداد در داستان‌های ابراهیم گلستان بیشتر در حوزۀ درونمایه، شخصیت و فضاسازی است. ‌درونمایه‌هایی مانند عدم اتّحاد و همدلی در میان آدمها، دخالت بیگانگان در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی و اعتراض به جوّ اختناق‌زده و ناامن جامعه، روحیۀ یأس و ناامیدی و شکست و تردید و پوچی در شخصیت‌های داستانی و توصیف فضای استبدادی و تیرۀ جامعه، بازتاب کودتا را در داستان‌های گلستان نشان می‌دهد. گلستان در این داستان‌ها به‌صورت غیر مستقیم و با استفاده از نماد و تمثیل، انتقاد خود را نسبت به اوضاع جامعه بیان کرده است.